Lezing Dohmen in Den Haag

even het een en ander wat ik heb opgeschreven tijdens de lezing van Joep Dohmen vanavond in Den Haag.

Hij begint met een sfeerimpressie van het boek aan de hand van de cover: een plaatje van Edward Hopper, Two Comedians. Ook al op zijn 'Tegen de onverschilligheid' koos hij voor Hopper. In zijn beleving is dit de ultieme weeergave van nihilisme; de mensen zijn op leven na dood. Naar Johannes; ook wel de lauwe mens genoemd. In de bloemlezing 'Over levenskunst' beschrijft De Beauvoir deze levenshouding, zij noemt het de houding van de ondermens.

Het algehele pleidooi van Dohmen is eigenlijk gekeerd tegen deze zogenoemde lauwheid, een soort onverschilligheid. Naar Fromm, 1947: 'de ware problematiek van deze tijd/cultuur is de onverschilligheid van de mens jegens zichzelf'. We zouden onszelf als een soort handelswaar beschouwen en tevreden zijn met een soort geluk als een reeks aangename ervaringen. Als gevolg van deze houding zouden we na verloop van tijd uit onszelf wegleven. (naar Kierkegaard, Of-Of)

Het doel van Dohmen en zijn boeken is een soort tegencultuur te creeren waarin we weer naar onszelf toe gaan leven. Een nieuw soort van bezieling, als dat woord niet zo beladen zou zijn althans. Hij zoekt een nieuwe manier als alternatief voor zowel het liberale vrijheid-blijheid idee, als de onwenselijkheid van het CDA-gedachtengoed.

Wat betekent het eigenlijk: een leven als kunstwerk? vroeg Dohmen zich af na het lezen van deze uitspraak van Foucault. Hij stelt deze vraag niet alleen uit academische interesse maar uit overtuiging dat deze vraag zeer relevant is voor deze tijd. Het lastige voor veel mensen is, meent hij, dat deze vraag makkelijk gesteld kan worden maar al snel weer onder de oppervlakte verdwijnt; er zijn immers zoveel vragen mogelijk...

De grootste bedreiging is volgens hem gelegen in het idee van geld en bezit en dat het concept van geluk hier zo sterk aan wordt gekoppeld. Daarbij is er sprake van een tijdsdruk, beeldcultuur, jeugdigheidsideaal, en meer....

Een groot punt van kritiek van Dohmen is gericht tegen de mythe van de zogenaamde autonomie of zelfbeschikkingsgedachte. De andere mythe is de al genoemde filosofie van het liberalisme. Dat laatste is een groot goed als het gaat om de anti-paternalistische geest, maar het liberalisme bekommert zich er niet om of jouw leven lukt of niet.


Deel 2: De vraag naar de oplossing voor een kwaliteit van leven.

Dohmen benadrukt dat het gaat om de levenshouding, maar eigenlijk is dat een raar onderwerp zoals hij zelf zegt, alsof alleen de literatuur daarover kan schrijven. Het heeft te maken met identiteit, of wat we geworden zijn.

Hij grijpt hiervoor weer terug op Foucault die op zijn beurt verwijst naar de zogenaamde technieken/zorg voor zichzelf van de oude Grieken. Bij hun zou sprake zijn geweest van een publieke moraal van zelfzorg. Dit houdt in een stijlvolle, zo je wilt respectvolle, houding tegeover jezelf. Hierbij worden vragen gesteld als: 'welk deel van mij vraagt aandacht?' 'Wat kan ik hieraan doen?' 'Welke middelen, technieken zijn hiervoor beschikbaar?' 'Hoe kan ik er grip op krijgen zodat ik mijn houding onderhoud en welke aspecten zijn daarbij van belang?'

Basisaspecten: waarneming, gedachten, emoties, interpretaties, handelen

Vervolgens besprak hij kort een aantal ideeen over deze zaak die sinds Foucault de ronde doen, waarvan de deugdenethiek min of meer de boventoon voert.

Waar het op neer komt volgens Dohmen is dat we weer grip moeten zien te krijgen op hoe we denken over de wereld; controle krijgen over onze emotionele kleur en zicht krijgen op de richting in ons leven. Wat we voornamelijk kwijt zijn volgens hem is een soort bezinning, zowel tov het leven in het algemeen als tov het eigen leven.

De belangrijkste vragen die je jezelf zou moeten stellen volgens Dohmen:

- Wat is mijn orientatie? deze vraag bestaat uit: 'wat is mijn huidige context' en 'wat is mijn richting'

Een uitdaging hierbij is de factor tijd. De Grieken hadden dan ook de notie 'Kairos' wat zoviel inhield als een soort ethiek van de tijdelijkheid, waarbij het erom gaat dat je bewust omgaat met de gedachte op welke momenten je het best bepaalde handelingen kunt verrichten.

Over geluk
Dohmen ziet geluk als een afwezigheid van ongeluk. Geluk is eerder een soort bijverschijnsel waarop je je dus niet direct kunt richten als zijnde een doel. Belangrijker volgens hem is authenticiteit: waarachtigheid in de vorm van trouw zijn aan jezelf.

'hoe kom ik erachter wat er werkelijk voor mij van belang is.'

Dohmen is erg te spreken over het schrijven van brieven als een methode, niet alleen om vriendschap uit te diepen, maar ook om jezelf uit te vinden.

Nussbaum

Martha Nussbaum probeert een objectieve, ofwel universele ethiek te schrijven. Zij doet dat volgens een methode die ook Aristoteles hanteerde.

'Hij paalt telkens bepaalde soorten ervaringen af die in elk mensenleven een rol spelen. Zo onderscheidt hij domeinen waarin de mens bepaalde keuzes moet maken. Aan deze domeinen koppelt hij vervolgens een deugd.'

Door het aanwijzen van de ervaringen in domeinen die ieder mens ervaart zouden cultuurverschillen kunnen worden omzeild. Dat is natuurlijk nogal een uitspraak, dus willen we onderzoeken of dat werkelijk kan. We willen allemaal wel een objectieve ethiek, maar is dat mogelijk. Er hebben al veel mensen hun brein over gepijnigd en daar doen we dan maar even aan mee.

We zien al dat Nussbaum een andere suggestie doet voor een lijst dan die Aristoteles had opgesteld, dat zegt misschien al wat.

Onder dit label kunnen berichten worden geplaatst met suggesties voor een dergelijke lijst (voorlopig alleen voor het beschrijven van de 'domeinen') en alle overdenkingen die hiermee samenhangen. Dus als je geen domein kunt bedenken, probeer dan te beschrijven hoe dat komt. Bijvoorbeeld door cultuurverschillen oid

De eerste bijeenkomst

Tijdens de eerste bijeenkomst hebben we na het kennismakingsrondje en een korte intro (over de vorige serie leesgroepen en het idee over deze serie) enige tijd gediscussieerd naar aanleiding van een zin in de inleiding van het boek van Dohmen 'Over levenskunst'. De zin, van Foucault, (blz 14): 'identiteit is mede het gevolg van het feit dat mensen zelf hun eigen bestaan cultiveren'.

De discussie ging vooral over de vraag wat identiteit nu eigenlijk is.

Er werd bijvoorbeeld het volgende gezegd/ervaren/overwogen:

'je bent altijd een ander'

'ik heb geen vaststaande identiteit, want ik ben bijvoorbeeld nu een ander mens dan een half jaar geleden als gevolg van de dingen die ik heb ervaren en geleerd'

'op basis waarvan kan je dan een keuze maken, als je geen identiteit hebt?'

'Natuurlijk heb je wel een identiteit, als een soort constante op de achtergrond. Die hoef je niet met zoveel woorden te beschrijven, je weet het gewoon.'

'je kan je identiteit beschouwen als bestaande uit verschillende perspectieven op de wereld die elkaar kunnen afwisselen (de 'windows'- metafoor'

'je bent nog jong; pas bij een breakdown ga je kijken: wie ben ik eigenlijk'


Een ander gedeelte van het gesprek ging over de kwestie van het zoeken naar geluk, of dat nu in de mode is of eigenlijk van alle tijden. Misschien, zo was de overweging, moet geluk op verschillende tijden en plaatsen geregeld worden geherdefinieerd om begrepen te worden.

Toch schijnt het besef dat er nu veel wordt gestreefd naar instant geluk en dat mensen alles continu perfect willen hebben. Een ervaring daarbij is dat alles wat zich voordoet in de maatschappij ook door jou heen stroomt waardoor je de neiging krijgt daaraan te willen voldoen.

Wordt geluk verward met blijheid? > Subliem geluk kan ook 'pijn' doen

Op de yogithee-verpakking staat een enkel zinnetje die je weer even gelukkig kan laten voelen. (dit fenomeen zullen we terugzien in een aantal teksten uit 'over levenskunst', de vraag die zich dan zal voordoen is wat het verschil met het fenomeen 'spreekwoorden')

over geluk: after extasy > laundry

misschien is vrede een beter woord

www.yoism.org en nietzsche

Net in de krant gelezen:

trouw blz 8 -9 april 08: door Breedveld over Rita Verdonk's god. o.a Zygmunt Bauman liquid society en http://www.yoism.org/ (over een open society) wordt aangehaald. Aangezien we het er afgelopen maandag over hadden, dacht ik laat het even weten!

in NRC Next blz 20 9 april 08 Is compassie en mededogen een deugd? Wilders en Balkenende naast elkaar gezet nav Nietsche overtuiging dat mededogen zwak is. Interessant.

Welkom op de blog

Gisteravond was de eerste bijeenkomst van de leesgroep Visies op Levenskunst. Iedereen heeft een uitnodiging ontvangen om mee te schrijven. Alle herinneringen aan de bijeenkomsten, analyses, conclusies, bedenksels, vragen, opmerkingen, kritieken, toekomstbeelden zijn hier meer dan welkom. Ik zal hier nog een kleine samenvatting van de avond posten en evt reacties van jullie daarin meenemen.

Het is handig om je bericht te voorzien van een label, zodat er een archief ontstaat waar de berichten op onderwerp in staan gesorteerd. ALs je een reactie hebt op een verhaal, maak dan gebruik van het reactieberichtveld. Voor een ander onderwerp/associatie of nieuwe invalshoek maak je een nieuw bericht aan. Ik benieuwd hoe deze blog er over een paar maanden uitziet!

groetjes Ancella